Αυγή Θεοδόση: Εργοστάσιο Columbia

Eργοστάσιο Columbia: συστατικό στοιχείο της ιστορικής μνήμης της Αθήνας


της Αυγής Θεοδοση

Δεν χαρακτηρίζεται, εν τέλει, Ιστορικός Τόπος ο χώρος του πρώην εργοστασίου της Columbia, με βάση την πρόταση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (Κ.Σ.Ν.Μ.), που υπέγραψε ο υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης· επίσης, δεν χαρακτηρίζονται μνημεία τα κτίρια Η και Θ, τα οποία διασώθηκαν από την κατεδάφιση τον Μάιο του 2006.

Το Ε' τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας (απόφαση αρ. 3.611/2007) είχε κάνει δεκτή την αίτηση ακύρωσης την οποία είχαμε καταθέσει κατά της υπουργικής απόφασης, αναπέμποντας το θέμα στη διοίκηση, προκειμένου να αποφανθεί αιτιολογημένα γιατί χαρακτήρισε διατηρητέο μόνο το κτίριο Α και την πύλη, και όχι ολόκληρο το κτιριακό συγκρότημα της Columbia.

Η νέα απόφαση του Κ.Σ.Ν.Μ. δεν είναι ομόφωνη. Δεν την υποστήριξε η εκπρόσωπος του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας. Ο Μ. Λιάπης την υπέγραψε ανεπιφύλακτα, η απόφαση ωστόσο δεν συνάδει με το σκεπτικό του Σ.τ.Ε., διότι διαχωρίζει τα κτίρια της Columbia σε κτίρια με σημαντική ιστορική αξία και κτίρια χωρίς συμβολή στην ιστορικότητα του χώρου. Με τη νέα απόφαση, ο υπουργός ανέθεσε στην κατασκευαστική-εμπορική-τουριστική εταιρεία ΜΑΡΜΙΝ ΑΕ, πρόεδρος της οποίας είναι ο Σ. Μάτσας, να "διασφαλίσει και να προβάλει την ιστορική και πολιτιστική μνήμη", με τη δημιουργία κάποιου ιδιωτικού μουσείου μόνο στο κτίριο Α (πρακτ. Κ.Σ.Ν.Μ., 3.7.2008). Το ΚΣΝΜ δεν χαρακτήρισε μνημεία τα κτίρια Η και Θ, με τη δικαιολογία ότι δεν έχουν ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά, μορφολογικά στοιχεία και ότι ο ρόλος και οι χρήσεις τους ήταν βοηθητικές.

Η ιστορικότητα του χώρου δεν επιμερίζεται

Η αλήθεια, όμως, δεν είναι αυτή! Το εργοστάσιο της Columbia ήταν μια καθετοποιημένη μονάδα με όλα τα κτίρια να συμμετέχουν στη λειτουργία του. Η ιστορικότητα, άλλωστε, ενός χώρου δεν επιμερίζεται.

Κι όμως, με την εισήγηση του Κ.Σ.Ν.Μ., την υπουργική απόφαση του Γ. Βουλγαράκη και την άδεια κατεδάφισης-εξπρές του Δήμου Αθηναίων (εκδόθηκε μέσα σε δώδεκα ημέρες, χωρίς να περιμένουν το δίμηνο στο οποίο εξαντλείται το περιθώριο για προσφυγή στο Σ.τ.Ε.), δρομολογήθηκε η κατεδάφιση του ιστορικού studio ΙΙΙ, το οποίο από το 1935 ήταν η μοναδική αίθουσα φωνοληψίας σε όλη την Ελλάδα και στο οποίο ηχογραφήθηκαν οι μεγαλύτερες επιτυχίες της ελληνικής δισκογραφίας.

Το κτίριο Δ ήταν ο χώρος χάραξης, στο κτίριο Α, το οποίο κρίθηκε διατηρητέο, υπήρχαν οι πρέσες για την εκτύπωση των δίσκων, στο Β ήταν το τυπογραφείο-λιθογραφείο, από το Θ γινόταν η διακίνηση των δίσκων, το Η στέγαζε τον χώρο του αρχείου και τις διοικητικές υπηρεσίες, ενώ το κτίριο Γ το λογιστήριο. Είναι φανερό λοιπόν ότι κάθε κτίριο είχε τη δική του συμμετοχή στην πολιτιστική δημιουργία και ότι δεν συγκεντρώνονταν όλες οι διαδικασίες παραγωγής και λειτουργίας του εργοστασίου στο κτίριο Α, όπως ισχυρίζεται το Κ.Σ.Ν.Μ. και επιβεβαιώνει με την υπογραφή του ο υπουργός Πολιτισμού.

Τα κτίρια Η και Θ δεν χαρακτηρίστηκαν μνημεία, όχι γιατί δεν συμμετείχαν ενεργά στην παραγωγή και διακίνηση των δίσκων, αλλά διότι εμπόδιζαν τη χωροταξική ανάπτυξη πολυώροφων κτιρίων, που προτίθεται να ανεγείρει η ιδιοκτήτρια εταιρεία.Δημόσιο Μουσείο της Ελληνικής Μουσικής και Δισκογραφίας: μια επιτακτική ανάγκη
Στην Columbia ηχογραφήθηκαν πάνω από 200.000 δίσκοι· η παραγωγή τους έγινε από τις εταιρείες Columbia, His Masters Voice, μετέπειτα Columbia-EMI αλλά και τις ανταγωνίστριες Odeon Parlophone, μετέπειτα Μίνως Μάτσας & Yιός. Σ' αυτό τον χώρο δημιούργησαν όλοι σχεδόν οι έλληνες καλλιτέχνες. Αλήθεια, όλοι όσοι μεγαλούργησαν σ' αυτό τον χώρο έχουν εξουσιοδοτήσει τον υπουργό Πολιτισμού να αναθέσει στη ΜΑΡΜΙΝ ΑΕ να διαχειριστεί την πολιτιστική μνήμη;

Πολλοί δημιουργοί έχουν δημόσια τοποθετηθεί και αγωνίζονται να δημιουργηθεί Δημόσιο Μουσείο της Ελληνικής Μουσικής και Δισκογραφίας, στον χώρο της Columbia. Για όσους δεν έχουν τοποθετηθεί, να θεωρήσουμε ότι συμφωνούν με την παράδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ιδιώτη, και μάλιστα με στόχο τον πλουτισμό; Λέω πλουτισμό, διότι από τη μελέτη των πρακτικών της πρώτης απόφασης του Κ.Σ.Ν.Μ. επί προεδρίας Χρ. Ζαχόπουλου, ο ιδιοκτήτης ζήτησε να κτίσει πολυώροφο κτίριο εν επαφή με τις τυφλές πλευρές του Διατηρητέου κτιρίου Α.

Γιατί το Υπουργείο Πολιτισμού δεν προχωράει στην απόκτηση του χώρου της Columbia και τη δημιουργία Δημόσιου Μουσείου, αφού αποζημιώσει τον ιδιοκτήτη; Η περιοχή Προμπονά όπου βρίσκεται η Columbia, εντάσσεται στο πολεοδομικό σχεδιασμό και από "ΒΙΟΠΑ" χαρακτηρίζεται "ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση". Την ευθύνη της μελέτης έχει ο Δήμος Αθηναίων, ο οποίος θα μπορούσε, σε συνεργασία με το ΥΠ.ΠΟ., να αποκτήσει τον χώρο χωρίς σημαντική οικονομική επιβάρυνση. Ο δήμαρχος Αθηναίων, λοιπόν, γιατί δεν τοποθετείται; Δεν επιθυμεί, άραγε, την δημιουργία δημόσιου ή δημοτικού Μουσείου;

O Δήμος Αθηναίων μιλάει για ανάπλαση της περιοχής Προμπονά, μέσω του προγράμματος "Οξυγόνο". Πώς εννοεί όμως την ανάπλαση; Με την κατασκευή πολυωρόφων εμπορικών-επιχειρηματικών κέντρων και τη συρρίκνωση των οικογενειακών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων της ευρύτερης περιοχής; Με τη μείωση του πρασίνου; Τι ακριβώς πρόκειται να γίνει με το γήπεδο του Απόλλωνα; Γιατί για τον χώρο της Columbia προτείνει απλώς να γίνει κάποιο Μουσείο Μουσικής; Έχει ολοκληρωθεί η μελέτη; Αν ναι, γιατί δεν ενημερώνει ο Δήμος τους πολίτες τι ακριβώς θα γίνει στον χώρο της Columbia και από ποιους; Επιδίωξη του Δήμου Αθηναίων και των ιδιοκτητών είναι τα έργα να χρηματοδοτηθούν από το Δ' ΚΠΣ με την συνεργασία Δήμου και ιδιωτών. Πακτωλός εκατομμυρίων στον βωμό του κέρδους;

Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας και οι κάτοικοι της περιοχής, καθώς και μουσικοί-δημιουργοί, αγωνιζόμαστε να διασωθεί ο χώρος του εργοστασίου της Columbia και να γίνει Δημόσιο Μουσείο Μουσικής και Δισκογραφίας. Πιστεύουμε ότι η μελέτη, η έρευνα και η παρουσίαση της ιστορίας της μουσικής δεν μπορεί να είναι υπόθεση ενός ιδιώτη ή μιας κλειστής ομάδας ανθρώπων, με άγνωστα ή εμπειρικά κριτήρια και μεθοδολογία σχετικά με τον πολιτισμό και τη μουσική. Επιδιώκουμε να δημιουργηθεί ένας χώρος που θα περιλαμβάνει, εκτός από τα εκθέματα του παρελθόντος, κέντρο έρευνας και τεκμηρίωσης, αρχείο της ελληνικής και βαλκανικής δισκογραφίας, στούντιο για νέους δημιουργούς, χώρους εκδηλώσεων, συναυλιών, συνεδρίων, δημόσια δημοτική βιβλιοθήκη, συνδυασμένο με χώρους πρασίνου και αναψυχής.Είναι οι αντιδράσεις της Επιτροπής Πρωτοβουλίας ακραίες;
Η προσπάθειά μας δεν έχει καμία σχέση με ακρότητες, όπως τις χαρακτηρίζει ο αρχιτέκτονας Τ. Μπίρης, μέλος του Κ.Σ.Ν.Μ. Αγωνιζόμαστε για πράγματα που στον υπόλοιπο κόσμο είναι αυτονόητα, και τα πραγματοποιεί η πολιτεία μόνη της. Απλώς αρνούμαστε την εμπορευματοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Πάνω από τριάντα χρόνια, άλλωστε, πρωτοστατούμε στην προσπάθεια για τη διάσωση πολλών ελεύθερων χώρων: ΦΙΞ Πατησίων, Βίλλα Δρακόπουλου, Θερμίδα κ.ά. Έχουμε πιεστεί από τα ιδιωτικά συμφέροντα να οδηγηθούμε σε συμβιβασμούς, αλλά αρνηθήκαμε σθεναρά, πολεμήσαμε και πολεμούμε αυτές τις λογικές.

Σε ό,τι αφορά τη Βίλλα Ριζόπουλου, ο Τ. Μπίρης μπορεί να μάθει την αλήθεια, να πληροφορηθεί ποιοι αγωνισθήκανε για τη διάσωσή της από τα πρακτικά του Δήμου Αθηναίων στο 5ο Διαμέρισμα, όπου είχα την τιμή να εκλεγώ διαμερισματική Σύμβουλος με τα ψηφοδέλτια της Αριστεράς, από το 1990 έως το 1998. Η Βίλλα Ριζόπουλου κατεδαφίστηκε μετά τον αποχαρακτηρισμό της από το Κ.Σ.Ν.Μ.

Σε ό,τι αφορά την περιοχή Κυπριάδου, ό,τι έχει διασωθεί έγινε χάρη στις προσπάθειες του συλλόγου της περιοχής και τη δράση των αριστερών-προοδευτικών πολιτών: τα μέλη της επιτροπής πρωτοβουλίας συνέβαλαν σημαντικά, μέσα από τα όργανα του Δήμου αλλά και τους μαζικούς φορείς, να χαρακτηριστεί ως Κηπούπολη και να διασωθούν αρκετές κατοικίες ως διατηρητέες. Αλήθεια, γιατί το Κ.Σ.Ν.Μ. δεν έχει χαρακτηρίσει διατηρητέες κάποιες από τις κατοικίες της περιοχής Κυπριάδου που αναφέρει ο κ. Μπίρης (συνεδρίαση του Κ.Σ.Ν.Μ., 3.7.2008), προκειμένου να προστατευτούν; Αν πρέπει κάποιοι να εγκληθούν για αδράνειά τους, αυτοί είναι ο Δήμος Αθηναίων, το ΥΠ.ΠΟ. και το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., που παραδίδουν ολόκληρες περιοχές στην ιδιωτική εκμετάλλευση, την τσιμεντοποίηση και την εμπορευματοποίηση.

Άραγε, η υποχρέωση των μελών του Κ.Σ.Ν.Μ. εξαντλείται στην έκδοση κάποιων αποφάσεων με βάση την επιστημονική ιδιότητά τους; Δεν είναι κι αυτοί πολίτες της χώρας; Θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια ουσιαστική συζήτηση για τις υποχρεώσεις της πολιτείας, του Δήμου, των Πολιτών καθώς και όλων των οργάνων με αποφασιστική ή απλώς εισηγητική αρμοδιότητα.

Η προσπάθεια της Επιτροπής Πρωτοβουλίας είχε ως αποτέλεσμα να χαρακτηρισθούν το κτίριο Α και η κεντρική πύλη της Columbia διατηρητέα. Σε μια εποχή έντονων τάσεων αποϊστορικοποίησης όλων των εκφράσεων του πολιτισμού, είναι ανάγκη να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας. Πρέπει ο χώρος της Columbia, στο σύνολό του, να γίνει πολυπολιτισμικός χώρος, με Δημόσιο Μουσείο Μουσικής και Δισκογραφίας, ανοικτό στους πολίτες και μακριά από την εμπορευματοποίηση.

Καλούμε όλους τους φορείς και τους πολίτες να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια, καθώς το εργοστάσιο της Columbia αποτελεί συστατικό στοιχείο της ιστορικής μνήμης, της φυσιογνωμίας και της ταυτότητας της Αθήνας και ολόκληρης της χώρας.

Η Αυγή Θεοδόση είναι μέλος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας για τη Διάσωση και αξιοποίηση του Εργοστασίου της Columbia.

Εφημερίδα "Αυγή", 19 Οκτωβρίου 2008

http://www.avgi.gr/NavigateActiongo.action?articleID=413707